Pengenalan
Martin Heidegger ialah salah seorang
daripada ahli-ahli falsafah yang berasal daripada abad ke-20 dan mempunyai
pelbagai kontroversi. Pemikiran beliau telah menyumbang kepada bidang yang
pelbagai iaitu seperti fenomenologi (Marleau-Ponty), eksistensialisme (Sarte,
Ortega Gasset), hermeneutics (Gadamer, Ricoeur), teori politik (Arent, Marcuse,
Herbamas), psikologi (Boss Binswanger, Rollo May), dan teologi (Bultmann,
Rahner, Tillich). Kritikannya terhadap metafizik dan bantahannya untuk
positivisme dan penguasaan teknologi telah dipegang oleh ahli-ahli teori utama
postmodernity (Nora, Faucault, dan Lyotard). Sebaliknya, penglibatan beliau
dalam penggerakkan Nazi telah mencetuskan perdebatan yang sangat hebat. Walaupun
beliau tidak pernah mengakui bahawa falsafahnya berkaitan dengan politik namun
pertimbangan politik telah mempengaruhi falsafah-falsafah beliau.
Tumpuan utama, Heidegger ialah
bidang kajian ontologi dan kewujudan. Dalam risalah asas, ‘kewujudan dan masa’ beliau cuba mencapai maksud kewujudan (Sein)
melalui analisis fenemenologikal mengenai kewujudan manusia (Dasein) berkenaan
dengan watak duniawi dan sejarah. Apabila beliau telah merubah fikiran (pusingan), Heidegger telah
memberi penekanan bahawa bahasa sebagai alat untuk merungkaikan persoalan
mengenai kewujudan. Beliau merujuk kepada tafsiran teks sejarah, terutamanya Presocratics,
juga dari Kant, Hegel, Nietzsche dan Holderlin.
Beliau menguasai pelbagai
subjek seperti puisi, senibina, dan teknologi, serta beliau juga cuba untuk
mencari penjelasan yang penuh pengertian dan cuba untuk mengejar sejenis
pemikiran yang bukan lagi ‘metafizikal’. Beliau mengkritik tradisi falsafah
barat yang dianggap sebagai ‘nihilistic’, beliau menyatakan bahawa persoalan
mengenai kewujudan telah terhapus dari falsafah barat. Martin Heidegger juga
menegaskan bahawa budaya teknologi moden telah dipengaruhi fahaman nihilisme.
Melalui pemikiran permulaan Presocratic barat, beliau ingin mengulangi
pengalaman awal Greek mengenai kewujudan, maka barat boleh berpaling dari
pengaruh nihilisme dan memulakan pembaharuan. Hasil penulisannya yang paling
dikenali iaitu ‘kewujudan dan masa’
kekal sebagai karyanya yang paling berpengaruh.
Riwayat hidup dan kerjaya Martin Heidegger
(1889-1976)
Martin Heidegger telah dilahirkan
pada 26 September 1889 di Messkrich barat daya, Jerman dalam sebuah keluarga
Katolik. Ayahnya bekerja sebagai penggali kubur di sebuah gereja tempatan. Pada
usia awal remaja, Martin Heidegger telah dipersiapkan untuk menjadi golongan
paderi. Pada tahun 1903, dia menuntut ilmu di sekolah tinggi Konstanz, di mana
sebuah gereja menyokong beliau dengan memberi tanggungan biasiswa dan pada
tahun 1906 pula, beliau berpindah ke Freibrug. Minat beliau di dalam bidang
falsafah timbul apabila semasa sedang melakukan kajian di sekolah menengah
Freiburg pada usia tujuh belas tahun, dimana beliau membaca sebuah buku hasil
karya Franz Brentano yang bertajuk “berbagai-bagai
makna kewujudan menurut Aristotle”.
Melalui rasa
tanggungjawab dirinya sendiri, beliau telah berinspirasi untuk mencari makna
mengenai kewujudan sepanjang hayatnya. Pada tahun 1909, beliau berjaya
menamatkan zaman sekolah menengahnya, dan keluar dengan menjadi orang baru
Jesuit (paderi pelatih), namun begitu dia disingkirkan dalam masa sebulan
disebabkan masalah kesihatan. Beliau kemudiannya memasuki Universiti Freiburg
dimana mempelajari ilmu teologi. Walau bagaimanapun, disebabkan masalah kesihatan
yang melanda diri serta kekurangan
kekuatan semangat beliau, Martin Heidegger telah meninggalkan seminar pada 1911
berhenti dari latihan untuk menjadi paderi. Beliau mengambil kajian dalam
bidang falsafah, matematik dan sains semula jadi. Pada masa itu juga beliau
mula dipengaruhi oleh Edmund Husserl dan telah mengkaji mengenai “Siasatan Logik Husserl”. Pada tahun 1913
beliau berjaya menamatkan pengajian doctor falsafah dalam bidang falsafah dengan disertasi di atas “Doktrin Penghakiman
dalam Psikologisme” di bawah arahan ahli falsafah neo-Kantian Heinrich Rickert.
Perang Dunia
Pertama tercetus menjejaskan sedikit karier akedemik Heidegger. Pada zaman
berlakunya peperangan beliau telah dikerah menjadi tentera tetapi dua bulan
selepas itu beliau dilepaskan atas sebab-sebab kesihatan beliau yang tidak
menentu. Heidegger mula membuat tesis Habilistasi iaitu syarat untuk mengajar
di universiti dengan harapan agar beliau
dapat mengambil alih kerusi jawatan falsafah Katolik di Freiburg. Tesisnya yang
bertajuk ‘Doktrin Duns Scotus mengenai
kategori dan makna’ telah siap pada 1915. Pada tahun yang sama beliau telah
dilantik sebagai “Privatdozent” atau pensyarah. Beliau banyak mengajar tentang
kursus-kursus dalam falsafah Aristotle, dan menganggap dirinya sebagai
pendirian perkhidmatan Katolik sedunia.
Pada
tahun 1916, Heidegger telah menjadi rakan kepada Edmund Husserl apabila kedua-dua mereka telah menyertai
fakulti Freiburg. Pada tahun yang berikutnya pula beliau telah berkahwin dengan
Thea Elfride Petri iaitu seorang pelajar dari aliran Protestan yang telah
menghadiri kursus itu sejak kejatuhan aliran itu pada tahun 1915. Kerjaya
beliau diganggu sekali lagi oleh perkhidmatan tentera pada tahun 1918. Selepas
sepuluh bulan berkhidmat beliau kembali ke Freiburg dan beberapa minggu selepas
itu beliau telah mengumumkan bahawa beliau tidak lagi mengikuti sistem Katolik
(9 Januari 1919), beliau telah dilantik sebagai pembantu Husserl pada (21
Januari 1919), dan mula mengajar dengan cara baru yang lebih berwawasan pada (7
Februari 1919). Kuliahnya mengenai tentang fenomenologi dan tafsiran kreatif
Aristotle kini telah mendapat pujian yang meluas. Namun demikian, Heidegger
tidaklah menjadi pengikut setia Husserl, terutamanya terpengaruh dalam
perkembangan pemikiran Husserl yang berkaitan dengan neo-Kantian terarah kepada
subjektiviti yang utama tetapi terus kepada nilai kerja yang lebih awal iaitu
berdasarkan siasatan logik akal. Selepas itu Heidegger memulakan pentafsirannya
semula mengenai radikal fenomenologi Husserl.
Pada tahun 1923, Heidegger dilantik
sebagai profesor madya di Universiti Marburg dengan sokongan Paul Natorp. Pada
tahun 1923 sehingga 1928, beliau melalui tahun-tahun yang paling cemerlang
dalam keseluruhan kerjaya perguruan. Heidegger memperluaskan skop kuliahnya dan
mengajar mengenai kursus sejarah falsafah, logik, masa, fenomenologi, Plato,
Aristotle, Aquinas, Kant dan Leibniz. Dalam hanya beberapa tahun buku “kewujudan dan masa” telah diakui sebagai
buku falsafah paling bersejarah pada abad ke-20. Hal ini telah menguntungkan
Heidegger apabila beliau telah dilantik professor pada musim luruh, 1927 dan setahun kemudian beliau
menduduki kerusi falsafah Universiti Freibrug setahun selepas persaraan
Husserl.
Seterusnya, kehidupan Heidegger
memasuki peringkat yang bermasalah dan kontrovesi dengan kebangkitan kuasa
Hitler. Pada september 1930, pihak Adolf Hitler Kebangsaan Pekerja Sosoalis
Jerman (NSDAP) menjadi parti kedua terbesar di Jerman dan pada 30 Januari 1933
pula, Hitler telah dilantik sebagai kaunselor Jerman. Selepas Heidegger
melibatkan diri beliau seolah-olah yakin bahawa dia boleh memimpin pergerakan
Nazi ke arah yang betul. Pada 3 Mei 1933, beliau menyertai Nazi (NSDAP). Ucapan
sulongnya pada 27 Mei 1933 ditafsirkan sebagai tanda sokongan terhadap rejim
Hitler. Semasa perkhidmatan beliau sebagai rektor beliau menghasilkan beberapa
kata-kata dalam aliran Nazi, sebagai contoh “Pengisytiharan Sokongan untuk
Adolf Hitler dan Negeri Sosialis Nasional” yang disampaikan pada bulan November, 1933.
Namun, selepas itu Heidegger
meletakkan jawatan dari jawatannya dan tidak mengambil bahagian selanjutnya di
dalam bidang politik lagi. Selepas beliau meletakkan jawatan dari bidang
politik kerana ketidaksefahaman, beliau dilarang untuk mengajar pada tahun 1946
tetapi ditarik semula pada tahun 1949. Sepanjang kehidupannya tiga dekad yang
lalu, dari pertengahan 1940 hingga pertengahan tahun 1970an Heidegger banyak
menulis dan menerbitkan penulisannya. Kemudiannya, Heidegger meninggal dunia
pada 26 Mei 1976 dan telah dikebumikan di perkuburan Kristian berdekatan dengan
gereja di Messkrich.
Hasil Karya
Penerbitan awal
transkrip dan syarahan beliau telah di kumpulkan dalam Gesamtausgabe (edisi
lengkap kerja beliau). Gesamtausgabe diterbitkan oleh Vittorio Klostermann.
Siri ini terbahagi kepada empat bahagian iaitu, pertama tulisan yang
diterbitkan, 1910-1976, kedua syarahan dari Marburg dan Freiburg, 1919-1944,
ketiga Monograf persendirian dan kuliah, 1919-1967 dan yang keempat nota dan
pecahan atau cebisannya.
Antara yang
tersenarai bahagian pertama ialah
penulisan beliau yang diterbitkan adalah Sein
und Zeit (1927), diterjemahkan sebagai Makhluk
dan Masa oleh John Macquarrie dan Edward Robinson (Oxford: Basil Blackwell,
1978), Kant und das Problem der
Metaphysik, diterjemahkan sebagai Kant
dan Masalah Metafizik, oleh Richard Taft (Bloomington: Indiana University
Press, 1997), "Die Zeit des
Weltbildes" yang diterjemahkan sebagai "The Age Picture World" oleh William Lovitt dalam persoalan
mengenai teknologi dan esei lain (NewYork: Harper & Row, 1977), "Nietzsches Wort 'Gott ist tot" yang
diterjemahkan sebagai "Perkataan
Nietzsche: 'Tuhan Apakah Mati" oleh William Lovitt dalam persoalan
Mengenai teknologi dan esei lain, "Wozu Dichter?" Yang diterjemahkan
sebagai "Kenapa penyair ada?"
Oleh Albert Hofstadter, Puisi, Bahasa, dan Pemikiran, "Das Ding" yang diterjemahkan
sebagai "benda" oleh Albert
Hofstadter, dalam Puisi, Bahasa, dan Pemikiran, Der Satz vom Grund (1955-1956) diterjemahkan sebagai Principle of
Reason oleh Reginald Lilly (Bloomington: Indiana University Press, 1991) dan
yang terakhir sekali ialah, seminare pada tahun (1951-1973).
Bahagian kedua pula ialah mengenai syarahan
beliau dari Marburg dan Freiburg (1919-1944). Antaranya ialah, Beginn der
neuzeitlichen Philosophic (semester musim sejuk, 1923-1924), Aristotle: Rhetorik (semester musim panas, 1924), Platon: Sophistes (semester musim sejuk,
1924-1925) diterjemahkan sebagai yang pandai memutar Plato oleh Richard
Rojcewicz dan Andre Schuwer (Bloomington, Indiana University Press, 1997), Prolegomena zur Geschite des Zeitbegriffs (semester
musim panas, 1925) diterjemahkan sebagai Sejarah Konsep Masa oleh Theodore
Kisiel (Bloomington: Indiana University Press, 1985),
Grundbegriffe der antiken Philosophic (semester
musim panas 1926), Geschichte der
Philosophic von Thomas v. Aquin bis Kant (semester musim sejuk 1926-1927), Die Grundprobleme der Phänomenologie
(semester musim panas 1927) diterjemahkan sebagai Masalah Asas Fenomenologi oleh Albert Hofstadter (Bloomington:
Indiana University Press, 1982), dan Die
Grundbegriffe der Metaphysik: Welt-Endlichkeit-Einsamkeit (semester musim
sejuk, 1929-1930) diterjemahkan sebagai Konsep
Asas-Metafizik oleh William McNeill dan Nicholas Walker (Bloomington:
Indiana University Press, 1995).
Monograf persendirian dan kuliah (1919-1967) merupakan bahagian ketiga yang antaranya terdiri
daripada Der Begriff der Zeit (1924) dan diterjemahkan sebagai Konsep Masa oleh
William McNeill, (Oxford: Blackwell, 1992), Beiträge
zur Philosophic (vom Ereignis)
(1936-1938) dan diterjemahkan sebagai Sumbangan kepada Falsafah: (Dari
Enowning) oleh Parvis Emad dan Kenneth Maly (Bloomington: Indiana University
Press, 1999), Refleksi,
metafizik dan nihilisme, mengatasi metafizik, intipati nihilism, Hegel, perbincangan
pendekatan dalam negatif, Hegel (1938,1939,1941), pengjelasan “pengenalan” untuk ‘fenemenologi roh”, Hegel (1942), sejarah (1938-1940), persoalan
kebenaran sebagai isu awalan, The Aletheia : ingatan sel permulaan pertama daripada
Ousis (1937), nota kepada "sifat tanah" (1936)
dan yang terahir sekali ialah ujian daripada “ sein und zeit”, (1936).
Bahagian
terakhir sekali ialah mengenai dengan
nota dan cebisan beliau, antaranya ialah ; sifat bahasa (1937), Penampilan
dan realiti (1937),amalan berfikir,
kedudukan asas metafizik dari segi pemikiran barat, ancaman kepada sains ( pertimbangan II-VI, pertimbangan VII-XI,
pertimbangan XII-XV), dan banyak
lagi. Itulah di antara bahagian-bahagian hasil karya beliau sama ada yang telah
diterjemahkan atau tidak yang dapat disenaraikan.
Idea-idea dan fahaman serta pengaruhnya
Idea-idea serta
fahaman Martin Heidegger antara salah
satunya ialah berkaitan dengan fenomenologi ontologi. Heidegger
mengembangkan falsafah Husserl ke level ontologi, iaitu refleksi mengenai
realiti keseluruhan sebagai "Ada"
atau “kewujudan”. Merujuk kepada
penulisan Dorothea Frede yang berjudul The Questions of Being: Heidegger 's Project . Heidegger
adalah seorang yang sangat mahir di dalam kaedah Sokratik. Di dalam kuliah-kuliahnya,
ia seringkali mengajukan soalan-soalan tajam kepada para pendengar kuliahnya,
supaya mereka menjadi bingung, dan mempersoalkan semua andaian-andaian
pemikiran yang mereka miliki, serta dapat memulakan perbincangan dengan
pemikiran terbuka.
Projek utama falsafah Heidegger adalah mempersoalkan makna "ada". Konsep ini sememangnya
sudah menjadi sebahagian dari refleksi falsafah selama
berkurun-kurun. Heidegger kemudian menggunakan konsep tersebut di dalam
falsafahnya. Namun apa sesbenarnya erti kata ‘Ada’?Apa kepentingan dari
konsep itu? Di dalam falsafah Heidegger, perkataan itu sendiri mempunyai
pelbagai makna. Salah seorang pengulas yang bernama Hubert Dreyfus pernah
berpendapat, bahawa Ada adalah latar belakang dari semua tindakan seharian
manusia yang dapat difahami dengan akal budi. Thomas Sheehan, merupakan
penyokong fahaman Heidegger yanglain, berpendapat bahawa konsep ‘ada’ merupakan konsep yang merangkumi
keseluruhan realiti. Ada adalah
konsep yang ada di dalam setiap bentuk ilmu pengetahuan manusia tanpa
terkecuali.
Setiap pemikir ternama biasanya mempunyai satu idea dasar yang bersifat
revolusi. Idea asas sesuatu idea
dasar itu biasanya merupakan jawapan kepada suatu soalan yang kukuh dan sukar
untuk dipengaruhi oleh sebarang perubahan. Soalan itulah yang akan
membangkitkan seluruh refleksi falsafah, ahli-ahli falsafah ternama. Perkara
ini berlaku di dalam falsafah Heidegger. Menurut kajian yang dibuat oleh
Frede, persoalan utama di seluruh falsafah Heidegger sebenarnya adalah, apa
maksud sebenar konsep Ada? Falsafah persoalan ini digunakan dalam
ontologi, iaitu penyelidikan tentang Ada yang
merupakan dasar dari seluruh realiti. Maka dapat juga dikatakan, bahawa
falsafah Heidegger tertumpu pada
ontologi.
Namun ontologi
Heidegger tidak sama dengan ontologi yang sudah ada sebelumnya. Seiring
dengan peredaran masa, pemahaman dari persoalan tentang Ada sudah pun berubah. Jika diteliti secara mendalam, konsep Ada
sebenarnya berada di dalam setiap
hal seperti adanya batu, adanya
manusia, adanya haiwan, dan sebagainya. Lalu, konsep ‘ada’ manakah sebenarnya yang
dimaksudkan oleh Heidegger? Atau adakah ia mencari makna ‘ada’ yang mendasari seluruh
realiti? Jika dilihat dari karya-karyanya, Heidegger hendak mencari makna
‘ada’ yang asas daripada ada-ada lain, yang memang terdapat di semua
hal. Maka dari itu soalan tentang ada haruslah diubah menjadi, apakah yang
dimaksudkan dengan ‘ada’ yang mendasari ada-ada yang lain di dalam realiti.
Menurut
kajian Frede, minat Heidegger pada masalah ‘ada’
dan ontologi secara keseluruhan bermula, ketika beliau membaca tulisan Franz
Brentano yang berjudul On the
Several Sense of Being in Aristotle . Salah seorang ahli falsafah
Yunani Kuno yang terbesar, iaitu Aristotle, pernah berusaha untuk mendefinisikan
ontologi, sebagai ilmu tentang ada ( science
of being ). Bahkan sebelum falsafah Yunani Kuno berkembang, konsep ‘ada’ sudah menghasilkan tindak balas
dalam jumlah yang besar dari golongan pemikir. Mereka kerap menyebutnya
sebagai "idea utama", atau "dasar". Konsep ‘ada’ melibatkan dua perkara yang sangat
penting di dalam diri seorang pemikir, iaitu kemampuan berfikir secara abstrak,
iaitu mengenai apa yang sama dari segala sesuatu yang berbeza di dalam realiti,
dan keupayaan memberi tindak balas atau dengan erti kata lain menilai diri
sendiri dan berfikir secara mendalam.
Menurut Frede orang yang pertama kali mengajukan soalan tentang ‘ada’ secara sistematik adalah
Plato. Beliau mengadakan perdebatan tentang konsep ‘ada’ dengan golongan sofis, iaitu golongan yang sering mengeluarkan
hujah-hujah bantahan dengan tujuan atau niat untuk menyesatkan. Kaum sofis
sendiri tidak percaya adanya kebenaran mutlak. Bagi mereka segala sesuatu
di muka bumi ini adalah saling berkait. Maka dari itu hal yang salah boleh
menjadi benar, dan sebaliknya, selama orang mampu memberikan hujah
tentangnya. Bagi Plato sendiri permasalahan berkaitan dengan ‘ada’ adalah masalah gigantotnacbia , yang bererti masalah
golongan tokoh-tokoh ternama tenteng pemikiran masing-masing.
Heidegger
sendiri sedar akan hal ini. Namun pemikir yang sungguh-sungguh memberikan
pengaruh besar di dalam ontologi, ilmu tentang ada, adalah Aristotle, murid Plato. Heidegger sendiri memang
banyak berpijak pada pemikiran Aristotle. Ia juga berpendapat bahawa
seluruh sejarah pemikiran manusia adalah sejarah “forgetfulness of being” iaitu kelupaan terhadap “ada”.
Heidegger sendiri memerlukan masa yang lama untuk mendalami tradisi atau cara berfikir Aristotelian ini. Bahkan menurut
Frede pula, tulisan-tulisan Heidegger sebelum Being and Time , seperti The Doctrine of Judgment in Psychologism
dan The Theory of Categories
and Meaning of Duns Scotus , tidak menunjukkan keaslian
pemikiran-pemikiran revolusi. Andaikata beliau puas dengan karya-karya itu,
tentu saja namanya tidak akan dikenali sebagai salah satu ahli falsafah
terbesar sepanjang sejarah.
Walaupun tidak dianggap sebagai sesuatu yang revolusi, pemikiran-pemikiran
Heidegger muda sebenarnya juga mengandungi hujah yang kuat. Beliau berpendapat
bahawa makna dari kesedaran manusia tidak akan pernah boleh didapati hanya
dengan sekadar melihat realiti dengan pancaindera. Hujah ini membawanya kepada
fenomenologi Edmund Husserl. Kesedaran manusia berbeza dengan apa yang
disedarinya sebagai ada. Dalam
hal ini kita perlu membezakan isi fikiran itu sendiri, dengan objek dari
fikiran tersebut. Orang boleh berfikir tentang makanan. Namun satu
hal yang pasti, bahawa fikiran itu sendiri bukanlah makanan. Ini bererti
buah fikiran berbeza dengan aktiviti berfikir. Begitu pula konsep ada itu sendiri berbeza dengan ada-ada
lain yang terkandung di dalam segala sesuatu yang ada di dalam realiti.
Perkembangan
pesat di dalam pemikiran Heidegger muncul, ketika dia menyelesaikan kedua-dua
karyanya, iaitu mengenai tentang pemikiran Duns Scotus. Heidegger tertarik
pada pemikiran Duns Scotus, kerana beliau adalah ahli falsafah pertama yang
menolak sistem kategori dan bahan Aristotle. Bagi Scotus sistem Aristotle
tidak mencukupi untuk memahami konsep Tuhan. Scotus adalah seorang ahli
falsafah abad pertengahan yang berusaha memberikan pemahaman rasional terhadap
konsep Tuhan. Baginya Tuhan tidak sama dengan bahan. Kebaikan Tuhan juga
tidak sama dengan kebaikan di dalam benda-benda lain.
Menurut
Heidegger pemikiran Scotus sudah membuka kemungkinan untuk membangunkan perubahan
tentang ada. Dalam erti kata ini
ialah ada merupakan sesuatu yang tidak hanya berlaku untuk benda-benda,
tetapi juga untuk manusia.
Dengan kata lain
ada menjadi sebahagian dari seluruh
realiti, termasuk realiti hakiki manusia. Bagi Scotus hubungan antara
dunia dan manusia melibatkan konsep subjektif. Tugas ahli falsafah menurut
Heidegger adalah menjelaskan rangkaian sesuatu makna. Rangkaian makna itu
adalah struktur dari realiti. Itulah Ada.
Namun menurut Scotus konsep ada
berbeza-beza untuk setiap perkara. Ia kemudian membezakan dua perkara, iaitu
ada dari alam ( being of
nature ) dan ada dari akal budi
( being of reason ). Dalam erti ini kebenaran yang ada di dalam akal budi tidak sama dengan
kebenaran yang ada di dalam
alam. Fikiran adalah penanda buku, sementara
benda di alam adalah petanda. Penanda dan petanda memang berkaitan,
tetapi tidak semestinya sama. Dalam hal ini Heidegger sependapat dengan
Scotus. Heidegger pun menolak teori cermin tentang realiti. Ia menolak
bahawa fikiran kita mencerminkan apa yang ada di dalam realiti. Satu perkara dari
pemikiran Scotus yang kiranya sungguh mempengaruhi Heidegger adalah, bahawa
walaupun fikiran dan realiti itu tidak selalu sama, namun kewujudan realiti itu
sendiri ditentukan oleh pengertian subjek tentangnya. Inilah yang disebut
sebagai subjektiviti yang objektif ( objective
subjectivity ). Yang objektif adalah yang diberikan sebagai objektif
( object-givenness ) oleh bahasa kepada fikiran manusia. Di
dalam karya terbesarnya yang berjudul Being and Time ,
Heidegger menitikberatkan kaitan antara bahasa, penafsiran, dan alam
objektif. Pemahaman manusia bukan merupakan pemahaman tentang dunia pada
dirinya sendiri, kecuali ianya telah dihubungkan oleh bahasa dan tafsiran dan
tafsiran mahupun bahasa memang sudah terkandung di dalam rangkaian makna budaya
tertentu.
Lalu apa beza falsafah Heidegger dengan falsafah tradisional lain yang banyak
bercakap tentang ada? 12 tahun
sebelum Heidegger menulis karya terbesarnya yang berjudul Being and Time dari karya
sebelumnya Husserl telah menulis tentang ada. Menurut
Frede gaya berfalsafah Heidegger di dalam Being and Time sangat dipengaruhi oleh pemikiran Edmund Husserl.
Namun walaupun
berhutang budi pada Husserl, Heidegger tetap mempunyai banyak perbezaan hujah
dengannya. Sekurang-kurangnya ada dua bentuk pengaruh Husserl yang sangat
jelas di dalam pemikiran Heidegger. Yang pertama Heidegger sendiri sudah
mengakui, bahawa beliau sangat terpengaruh dengan buku karangan Husserl yang
berjudul Logical
Investigations.
Sewaktu dia bertemu secara langsung dengan Husserl,
Heidegger menyedari peranan fenomenologi di dalam persoalan tentang ada. Dalam erti ini boleh juga
dikatakan, bahawa Being and Time adalah usaha Heidegger
untuk melaksanakan kaedah fenomenologi untuk memahami ada. Arahan Being and Time mempunyai dua projek
asas. Yang pertama adalah projek untuk merumuskan cara baru dalam menafsirkan
seluruh sejarah falsafah. Kedua adalah penjelasan konsep ada itu sendiri. Projek yang kedua ini memang telah lama menjadi
tujuan peribadi Heidegger. Dalam bahasa teknikal Heidegger, kedua-dua
projek itu disebut juga sebagai Ontological Analytic of Dasein as Laying Bare the Horizon for an Interpretation of
the Meaning of Being in General dan Destroying the History of Ontology .
Menurut
Heidegger seluruh sejarah metafizik dan ontologi di dalam falsafah barat
mengalami apa yang disebutnya kelupaan akan ada ( forgetfulness of
being). Para ahli falsafah berfikir bahawa ada itu tidak mempunyai konsep
yang konkrit, dan ada juga hanya
boleh difahami melalui perkara, seperti manusia, tuhan, konsep-konsep, dan
sebagainya. Cara berfikir ini sebenarnya sudah bermula sejak zaman Aristotle
lagi. Bagi Aristotle segala sesuatu yang tidak mempunyai kategori-kategori
ada, seperti high, kuantiti, bahan,
dan sebagainya, ini bererti bahawa ia adalah sesuatu tidak boleh
diketahui. Oleh itu, Ada hanya
dapat diketahui melalui benda-benda konkrit di dalam realiti.
Heidegger juga
tidak bersetuju dengan pandangan tradisional yang mengatakan bahawa ada merupakan konsep yang bebas dari
fikiran manusia. Baginya inilah sebab kebuntuan pelbagai refleksi falsafah
tentang ada di dalam sejarah, iaitu
ketika ada dipandang sebagai objek
yang kewujudannya dapat dilepaskan dari manusia sebagai seorang pemerhati. Falsafah
Descartes dan Kant, yang memang sangat bertumpukan pada subjek, juga tidak
mengurangkan kesulitan di dalam memahami ada
tersebut. Manusia seolah adalah subjek yang memandang dunia sebagai objek
yang terletak secara berasingan dari dirinya.
Jika
manusia adalah subjek yang berasingan dari dunia sebagai objeknya, maka
bagaimana dia boleh tahu mengenai dunianya? Ini adalah salah satu tema
penting di dalam epistemologi, iaitu refleksi falsafah pengetahuan. Soalan-soalan
yang juga muncul dari hujah ini adalah, bagaimana kita boleh memastikan kebenaran,
jika pengetahuan hanya terhasil dari pemerhatian subjek atas dunia? Kant
hendak menjawab soalan itu dengan falsafahnya. Namun dia sendiri nampaknya
masih terjebak kepada konsep ‘benda-pada-dirinya-sendiri’. Konsep
ini seolah tidak boleh difahami, kerana berada di luar pemahaman
manusia. Jadi, walaupun konsep ‘benda-pada-dirinya-sendiri’
adalah sesuatu tidak boleh diketahui, namun di dalam pemikiran Kant, konsep itu
menduduki peranan yang sangat penting di dalam proses pembentukan realiti itu
sendiri. Bagi Heidegger dengan tidak
jelasnya konsep itu, falsafah Kant belum lagi mampu memberikan makna yang telus
di dalam ontologi dan metafizik.
Di dalam
ilmu-ilmu positif, seperti psikologi positif, seorang pemerhati dianggap
mempunyai status istimewa terhadap objek yang diamati. Cara pandang positif
ini menganggap objek, yang sering juga adalah manusia itu sendiri, dan manusia
itu pula sesuatu yang tidak memiliki dunia ( worldless ). Cara
pandang seperti inilah yang ingin ditentang secara keras oleh
Heidegger. Baginya manusia yang merupakan subjek pemerhati adalah
sebahagian daripada dunia yang sama dari objek yang diamati, iaitu dunia itu
sendiri. Manusia adalah makhluk yang selalu ada di dunia ( being in
the world ) bersama-sama dengan benda-benda fizikal mahupun makhluk hidup
yang lain. Kesimpulannya, manusia adalah makhluk yang ada bersama
( being among ) dan terlibat ( involve ) dengan dunia yang
sudah selalu ada.
Namun sampai
akhir hidupnya, Heidegger tidak pernah menyelesaikan projek destruksi
metafisikanya. Buku yang membuat pemikirannya dikenali ramai
orang, Being and Time , tidak pernah selesai. Niat Heidegger
untuk melakukan pemusnahan terhadap metafizik-ontologi, dan sekaligus
mengemukakan suatu cara baru untuk memahami Ada
nampaknya memang tidak akan pernah tercapai. Pada bahagian
kedua Being and Time ,
dia sendiri berniat untuk membalikkan projek buku itu, iaitu menjadi Time and Being . Namun
nampaknya dia tidak pernah boleh menyelesaikan proses penulisannya, dan akan
beralih ke tema-tema falsafah lain.
Di dalam Being and Time, Heidegger hendak
memahami ada dari seluruh realiti
dalam ertinya yang paling dinamik, sesuai dengan perkembangan dan perubahan realiti
itu sendiri. Di dalam metafizik-ontologi tradisional, konsep ada tidak difahami dalam sesuatu jangka
masa. Padahal konsep masa seperti yang selalu ditekankan Heidegger sangat
berkaitan dengan konsep ada itu sendiri. Untuk menukar pemahaman tentang ada itu sendiri, Heidegger lalu cuba memahami ada melalui makhluk yang mampu memikirkan dan bertanya ada, iaitu manusia sendiri. Bagi
Heidegger manusia bukanlah entiti yang terpencil, ataupun tidak mempunyai dunia sebagai latar
belakangnya. Manusia adalah makhluk yang dari dasar dan hakikatnya sudah
dibentuk oleh dunia.
Pandangan
Martin
Heidegger ialah seorang ahli-ahli falsafah yang aktif di dalam kerjaya. Bagi
saya seorang tokoh yang ingin berjaya perlulah berkaliber di dalam menguruskan
kerjayanya. Beliau seseorang yang sangat berkeyakinan diri dan sentiasa percaya
dengan setiap apa yang ingin dilakukan. Heidegger merupakan salah satu tokoh
yang perlu dicontohi oleh kebanyakan orang. Di mana sikap kepimpinan yang
sentiasa terbina dalam dirinya dan tidak perlu diberikan semangat motivasi
kepadanya kerana ia lahir secara semula jadi. Heidegger adalah seorang yang
sangat bercita-cita tinggi dan sikapnya adalah sangat positif di mana salah
satu contohnya ialah beliau tidak pernah patah semangat untuk mendapatkan kerusi jawatan
falsafah Katolik di Universiti Freiburg. Ini adalah salah satu sikap yang perlu kita contohi
beliau. Saya sendiri amat kagum dengan kesungguhan beliau. Martin Heidegger
juga dikatakan gemar untuk mencari sesuatu pembaharuan di dalam analisis kajian
beliau dan mempertimbangkan dengan pemikiran sendiri.
Namun begitu, terdapat juga
perkara-perkara buruk yang berkenaan dengan Martin Heidegger. Salah satunya
ialah berkenaan dengan kesihatan beliau. Beliau seorang yang tidak mampu
bertahan terhadap tekanan. Tekanan yang dimaksudkan di sini ialah dari segi
fizikalnya, contohnya apabila dipaksa dan dikerahkan tenaganya di dalam
ketenteraan kesihatan beliau mulai terjejas. Di sini dapat dilihat bahawa
Heidegger tidak boleh diberikan penekanan yang terlalu dan ini akan memberikan
kesan kepada kesihatan. Hal ini menunjukkan bahawa, Heidegger hanya lebih
cenderung kepada perkara-perkara dalam melibatkan permikiran. Sekiranya
Heidegger mampu melakukan semua perkara di luar bidangnya beliau mungkin lebih
akan diangkat sebagai tokoh yang lebih terulung dan mempunyai pengaruh yang
banyak. Heidegger mempunyai potensi diri untuk bersaing dengan tokoh lain
seperti Hitler ketika beliau melibatkan diri dalam politik Nazi.
Heidegger
juga seorang tokoh yang mempunyai kemahiran dalam mengajar dan beliau gemar mengajar mengikut sistem katolik tetapi
beliau tidak mengekalkan pengajaran mengikuti sistem ini, kerana beliau telah
mengumumkan bahawa beliau tidak mahu mengikut sistem Katolik ini lagi. Di dalam
pemerhatian saya, Heidegger merupakan seseorang yang amat cemerlang dan
sentiasa meningkatkan kemajuan dalam diri beliau. Contohnya, beliau dapat
mengajar dengan cara baru yang lebih berwawasan dan kuliahnya juga yang
mengenai fenomologi dan tafsiran kreatif Aristotle mendapat pujian yang meluas.
Selain itu, beliau juga pernah melalui tahun-tahun yang paling cemerlang di
dalam keseluruhan kerjaya perguruannya. Heidegger merupakan seorang yang sangat
memuja buku Edmund Husserl iaitu yang berjudul Logische Untersuchungen. Buku itu menjadi sulit dan hampir tidak di
pinjam oleh mahasiswa namun, beliau telah membaca dan mengkaji buku tersebut sehingga beliau menghafal setiap
perincian yang ada dalam buku itu.
Seperti biasa
tokoh-tokoh yang ternama mempunyai falsafah atau idea-idea utama mereka
sendiri. Idea ini menjadi pegangan setiap tokoh dalam proses sepanjang hayatnya
mencari jawapan bagi persoalan-persoalan utama sepanjang pengkajian mereka.
Begitu juga dengan Heidegger dengan falsafah beliau dalam bidang ontologi yang
mempersoalkan mengenai kewujudan dan masa.
Persoalan yang paling penting dalam falsafah beliau ialah apa maksud
sebenar. Isu yang timbul adalah, persoalan utama beliau telah pun dikaji sebelum ini oleh seorang
tokoh sebelum beliau. Namun Heidegger mempunyai teras-teras idea dalam bentuk
hujah-hujah tersendiri yang membezakan beliau dengan tokoh-tokoh yang mengkaji
bidang ontologi sebelum beliau. Hal ini menunjukkan bahawa Heidegger merupakan
seorang tokoh pemikir yang berwibawa dan
tidak sekadar meniru mana-mana tokoh yang telah datang sebelum beliau. Beliau
amat mementingkan keaslian idea walaupun berdiri ni atas landasan pemikiran
yang sama dengan tokoh sebelumnya. Hasilnya beliau telah dikenali sehingga kini
sebagai pemikir utama terhadap ontologi.
Kesimpulannya, perjalanan Heidegger sebagai
seorang pemikir yang ternama wajar dikaji oleh generasi intelek masa kini
kerana beliau seorang yang wajar dicontohi, terutama dari segi cara berfikir
dan menghasilkan idea-idea tanpa dipengaruhi
oleh tokoh lain walau berada pada landasan yang sama dengan tokoh-tokoh
seperti Aristotle dan Edmund Husserl.
No comments:
Post a Comment